Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Nedir?
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 231. maddesinde düzenlenmiş bir ceza hukuku kavramıdır. Bu kavram, mahkemelerin hüküm verilen kişinin suç işlemeyeceği kanaatine dayalı olarak ve kanun metninde sayılan diğer şartların da gerçekleşmesiyle birlikte, hükmün açıklanmasını geri bırakma kararı vermelerini başka bir deyişle kurulan hükmün sanık hakkında bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder.
HAGB kararı, yapılan yargılama sonucu mahkemelerin suçlu bulduğu ancak hükmolunan sonuç cezanın iki yıl veya daha az hapis cezası veya adli para cezası olması durumunda ve sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış bulunması, mahkemece sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varılması, suçun işlenmesiyle mağdurun yahut kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme yahut tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, suçun niteliği, kişisel durum ve sosyal çevre gibi faktörlerin değerlendirilmesi sonucu, suçlu bulunan kişinin cezasının bir nevi ertelenmesine olanak sağlar.
HAGB kararı verilmesi durumunda, hüküm verilen kişiye belirli şartlar öngörülebilir. Bu şartlar, sanığın bir daha kasten suç işlememesi, belirli bir süre içinde belli bir yerde oturması, belirli yerlere gitmesi ya da gitmemesi, veya belli bir mesleği yapması, toplum yararına çalışması veya sosyal yardım faaliyetlerinde bulunması gibi şeyleri içerebilir. Hükümlü, belirlenen şartları yerine getirirse, denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
Ancak, hükümlünün belirtilen şartları yerine getirmediği veya suç işlediği tespit edilirse, hüküm açıklanır ve hükümlü cezaya çarptırılır. Hükümlü, belirtilen şartları yerine getirmediği veya suç işlediği takdirde, hükmün açıklanmaması nedeniyle elde ettiği avantajlar ortadan kalkar.
HAGB kararı verilmesi durumunda, hüküm verilen kişi cezalandırılmak yerine, belirli şartlar altında farklı bir yaptırıma tabi tutulur. Bu sayede, hükümlü, bir daha kasten suç işlememesi halinde, gelecekte iş bulma, seyahat etme, kamu hizmetlerine erişim gibi konularda yaşayacağı zorluklarla karşılaşmaz.
HAGB kararı verilmesi, suçluların yeniden topluma kazandırılması ve yeniden suç işleme risklerinin azaltılması amacıyla kullanılan bir ceza hukuku tedbiridir. Ceza Hukuku’muzun temel amaçlarından biri yasakladığı fiillerin işlenmesi halinde bu fiilleri işleyenleri cezalandırmak olduğu kadar, bahse konu fiilleri işleyen suçluları topluma kazandırmaktır da. Bu sebeple HAGB kurumu, suçluların topluma kazandırılması bakımından çok önemli olsa da suçların cezasız kalmasına sebebiyet veren bir kurummuş gibi görünmesinin de önüne geçilmesi gerektiği kanaatindeyiz.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir. Kanun metnindeki açıklamadan da anlaşılacağı üzere HAGB kararları kendilerine özgü bir sisteme kaydedildiğinden yetkili makamlar dışında görülmesi ve bilinmesi mümkün değildir.